اشاره ای مختصر به پول

امشب شبکه خبر گزارشی را پخش میکرد از اینکه مردم برای گرفتن پول در بانکها با مشکل مواجه هستند. همین انگیزه ای شد تا نظرم رو در این خصوص بنویسم و بهتر دیدم اول کمی از انواع پول براتون بنویسم.
اصلا پول ماهیتش جز برای انتقال ارزش و دارایی نیست. زمانهای قدیم مردم مجبور بودند برای رفع نیازهاشون کالا رو با کالا مبادله کنند که یکی از بزرگترین مشکلات عدم توانایی خرد کردن آن بود. مثلا وقتی ارزش یک اسب بیشتر از مقدار مرغهایی که صاحب اسب نیاز داشت میشد مشکلات نمایان میشد. باید بقیه را چگونه تسویه میکردند؟
بعدها فلزات ارزشمندی که در ممالک مختلف مورد قبول واقع میشد جایگزین گردید. مثلا طلا و نقره و مس.
ایرادی که در این نوع پولها مشاهده میشد وزن زیاد آنها در زمان حمل و نقل بود. راهزنان هم از یک طرف.
به همین دلیل پول کاغذی رایج شد. هم سبک بود و هم کم حجم. میشد در یک برگ کاغذ ارزش مقدار زیادی طلا را جا داد.
پول کاغذی هم داستانش به این ترتیب است که در بنادر انگلستان تاجران کالاهایشان را به بنگاهدارانی میسپردند و در قبال آن قبضی را دریافت میکردند. آورنده این قبض مالک کالا شناخته میشد. کم کم به جای کالا این قبض ها مورد تبادل قرار گرفت و چون این برگه ها به پشتوانه کالایی که در انبار موجود بود صادر میگردید برای همه قابل قبول بود. از آنجا بود که سایر دریانوردان با چیزی که امروزه آنرا پول کاغذی مینامیم آشنا شدند و ممالک آنرا ارتقاء دادند. و این گونه بود که پول کاغذی رواج یافت.
این نوع پول سالهاست که در جریان است. دولتها با پشتوانه ای که برای خود تعیین کرده اند و اکثرا نیز طلا میباشد متناسب با آن اقدام به چاپ و انتشار پول کاغذی میکنند. برای درک بهتر مفهوم پشتوانه کافی است تصور کنید همان بنگاهدار اسکله ، بخواهد برگه رسید کالایی بیش از آنچه در انبارش وجود دارد را به دیگران بفروشد. مقدار کالایی که واقعا موجود است یعنی پشتوانه و دیگران به اعتبار قبول داشتن آن میزان موجودی آن برگه ها را قبول کرده و معامله مینمایند.
حال اگر همان انبار دار با فرض اینکه هیچ وقت همه همزمان برای دریافت کالای خود مراجعه نمیکنند و همیشه مقداری از کالا در انبار باقی میماند اقدام به انتشار این برگه ها بکند آن وقت است که تورم شکل میگیرد.
اکنون پولهای جدیدتری در دنیای امروزی شکل گرفته اند.
شاید فکر کنید پول الکترونیکی جدیدترین نوع آن است ولی اینطور نیست.
بعد از پولهای کاغذی آن چه که اینک از آن در ایران به عنوان کارت اعتباری یاد میشود شکل گرفت. کارتهایی که مانند یک دفترچه حساب بودند و درست مانند آنها در هنگام مراجعه به بانک میتوان پول برداشت و یا واریز نمود. این کارتها دقیقا یک کپی الکترونیکی شده از دفترچه های حساب میباشند.
بعدها با به وجود آمدن سیستمهای انتقال پول مدرن تر دارندگان این کارتها توانستند وجوه موجود در حساب خود را به دیگری انتقال دهند و چون انجام این کار بصورت الکترونیکی بود و پول در جریان دیده نمیشد این پول به پول الکترونیکی شهرت یافت.
در کنار آن سیستمهای اعتباری نیز ایجاد شده است که شکل دیگری از پول هستند. در این نوع کارتها اعتبار پشتوانه پولی است که دیده نمیشود.
جدیدترین شکل پولی پول حسابی است. پولی که هرگز دیده نمیشود ولی همیشه در حسابهای بانکی رد و بدل میشود.
با ایجاد کارتهای اعتباری و یا دفترچه های الکترونیکی و سیستمهای انتقال پول از طریق دستگاههای خود پرداز ، سایتهای اینترنت ، دستگاههای انتقال وجه در نقطه فروش (POS) که در فروشگاهها نصب میشود و … همه و همه در خدمت این نوع جدید از پول هستند تا براحتی اعداد بین حسابها رد و بدل شوند و از حسابی کم شده به حساب دیگر افزوده شود.
در دنیای امروز دیگر نیازی به وجه نقد ندارید. با یک کارت حساب الکترونیکی و یک کارت اعتباری میتوانید همه خریدها و دریافت و پرداختهای مالی خود را انجام دهید.
در ایران هم سیستمهایی با عنوان شتاب و شاپ شکل گرفته است که هر چقدر بیشتر در جامعه رشد کند از پول کاغذی پر هزینه و پر زحمت فاصله میگیریم. طرح شتاب این امکان را به دارندگان کارتهای حساب الکترونیکی میدهد تا فارغ از بانک خود از همه دستگاههای خود پرداز (ATM) استفاده کنند. در طرح شاپ نیز همین افراد میتوانند با همان کارت از فروشگاههای دارنده دستگاههای پاز (POS) بدون نیاز به وجه نقد خرید کنند.
کارتهای اعتباری مقوله دیگری است. در کارتهای اعتباری بانک اعتباری را برای شما در نظر میگیرد و شما میتوانید تا سقف آن اعتبار خرید کنید بدون آنکه دیناری در حساب خود پول داشته باشید. در صورتیکه در کارتهای شارژی (Debit) که امروزه در ایران توسط بانکها در اختیار افراد قرار گرفته است حتما باید معادل مبلغی که میخواهید خرید کنید در حساب خود پول داشته باشید.
فروشگاههای پذیرنده کارت اعتباری با بانک صادر کننده کارت شما طرف میشوند و کاری به اعتبار شخص شما ندارند. بانک شما اعتبار شما را تضمین میکند. در ایران هم کارت ثمین اولین کارت اعتباری بود و اینک کارتهای اعتباری شتاب توسط بانکهای کشاورزی و صادرات و پارسیان و سامان صادر میگردد. این کارتها همانند کارتهای حساب الکترونیکی شتاب در بانکهای عضو طرح شتاب و فروشگاههای عضو شاپ قابل استفاده است. شما یک ماه بعد از خرید کالا صورت حسابی را از بانک دریافت میکنید که طی آن به شما دو هفته مهلت داده میشود تا نسبت به پرداخت جمع مبالغ خریدهای خود به بانک اقدام نمایید. کارتهای اعتباری دارای سقف اعتباری مشخصی میباشند.
راستی یک نکته جالب را هم بد نیست بدانید. میدانید اولین ملتی که کارت اعتباری را استفاده کرد کدام ملت بود؟
شاید باورتان نشود که کارت اعتباری که امروزه در دنیا استفاده مییشود و ما تازه با آن آشنا میشویم سالها قبل توسط خود ما ایرانی ها به دنیا معرفی شد.
آنچه که اکنون از آن به عنوان کارت اعتباری یاد میشود سالها قبل و حتی در همین دوران در برخی از روستاها به اسم چوب خط مورد استفاده قرار میگرفت. با توجه به اینکه در آن زمان تنوع تعداد کسبه کم بوده است و مثلا یک بقالی برای اهالی یک منطقه کافی بوده است و به عبارتی هم جمعیت کم بوده و هم تعداد کسبه ، در نتیجه هر کسبه ای برای اهالی خود چوبی را در نظر میگرفت که هر وقت مشتری کالایی را نسیه میبرد روی چوب او خطی را معادل با ارزش کالای نسیه برده شده میکشیدند و در آخر هر هفته اقدام به تسویه حساب خود میکردند. (که هنوز در میان برخی مشاغل روز آخر هفته روز تسویه حساب است)
انگلیسی ها این سیستم را از ما ایرانی ها یاد گرفتند. ما آن چوبها را دور ریختیم و آنها آنرا برداشتند و به شکل امروزی به خودمان ارائه میکنند. امروزه سیستمهای اعتباری بسیار مدرنتر و پیچیده تر از همین شرح ساده هستند. یک سیستم اعتباری الکترونیکی میتواند همزمان حساب میلیونها نفر خریدار و فروشنده را کنترل کند و از طرفی جزئیات دقیقتری در محاسبات منظور میشود و البته ترفندهایی برای افزایش سود این شرکتها که با تعداد معاملات ارتباط مستقیم دارد
به زودی از سیستمهای تبادل پول در دنیای تجارت بین الملل جدید و شرح LC و انواع آن و UCP-500 برایتان خواهم نوشت. منتظرش باشید.