آسيكودا – سيستم مكانيزاسيون داده هاي گمرك

آسيكودا ASYCUDA(Automated System for Customs Data) به معناي سيستم پردازش خودكار اطلاعات گمركي است كه در ايران با نام طرح نگار (نظام گمركي اطلاعات رايانه اي) شناخته مي شود. اين سيستم از جمله سيستم هاي مدرن نظارتي و كنترلي گمرك هاي جهان به حساب مي آيد كه در بهينه سازي عمليات ترخيص كالا در گمرك، سيستم موفقي است. گمرك جمهوري اسلامي ايران از ژوئن 1990 از طريق برقراري ارتباط با آنكتاد و سازمان جهاني گمرك، با ويژگي ها و توانايي هاي سيستم آسيكودا آشنا شد. از سال 1995 اقدامات محسوس و منسجم به منظور امكان سنجي و همچنين تدوين رهيافت هاي اجرايي جهت اعمال پروژه آسيكودا در ايران آغاز گرديد.

اهداف آسيكودا
راه اندازي اين سيستم يك قدم بزرگ به سوي هدف اصلي گمرك بود. كاهش بوروكراسي اداري، بهينه كردن و سامان دهي رويه هاي ترخيص كالا و حركت در جهت تجارت بدون كاغذ، از جمله اهداف سيستم آسيكودا مي باشند. سرعت بيشتر در ترخيص كالا، استفاده بهينه از نيروي انساني و افزايش كارايي كاركنان، ايجاد فرهنگ استفاده از سيستم هاي مكانيزه، كسب درآمد بيشتر از طريق كاهش سوءاستفاده ها و افزايش وقت محاسبه عوارض گمركي، از ديگر اهداف سيستم آسيكوداست. همچنين با راه اندازي اين سيستم محل محموله ها و مكان هاي آماده تخليه، به وسيله رايانه كنترل مي شود. نگهداري ميزان كالاهاي وارده، صادره و موجود در انبار نيز به وسيله اين سيستم قابل انجام است؛ به طوري كه با بهره گيري از اين سيستم ضمن استفاده از حداكثر انبارها، از رسوب كالاها در انبار جلوگيري مي شود. به موازات، ارايه سريع و دقيق آمار تجارت خارجي در حاشيه اجراي اين سيستم امكان پذير مي گردد.

ويژگي هاي آسيكودا
با توجه به گستردگي سيستم آسيكودا، تشريفات ترخيص كالا و كليه روش ها و رژيم هاي گمركي اعم از واردات، صادرات، ترانزيت و غيره پشتيباني مي شود. با استفاده از اين سيستم، اطلاعات كالاي ترانزيتي در گمرك مبدأ جمع آوري و از طريق خطوط مخابراتي جهت بازرسي و كنترل به گمرك مقصد ارسال مي گردد. بدين ترتيب، در كوتاه ترين زمان ممكن امور ترانزيت كالا انجام مي شود كه اين امر موجب صرفه جويي در وقت و كاهش هزينه بسياري مي شود. در اين سيستم با استفاده از فرم SAD كه يك فرم اظهارنامه گمركي است، به جاي استفاده از اظهارنامه هاي متعدد گمركي مي توان تنها از يك فرم واحد كه با كُدهاي مخصوص جدا مي شود، استفاده كرد.
در اين سيستم كليه امور به استثناي اقداماتي كه به لحاظ تصميم گيري بايد توسط اشخاص انجام پذيرد و نياز به تصميم گيري دارد، مانند ارزيابي، تعيين تعرفه و غيره به وسيله رايانه انجام مي شود. در سيستم آسيكودا، كليه كدهاي بين المللي مانند كد HS، كد كشورها و كد ارزها نيز به راحتي قابل دسترسي است. به غير از كدهاي بين المللي، كدهاي ديگري هم كه در سطح يك كشور شناخته شده و كاربرد محلي دارند مانند كد بانك ها، كد گمركات، كد كارت بازرگاني و غيره در اين سيستم وجود دارند. در گذشته وجود مجوزهاي گوناگون با توجه به تعداد، اهميت و مدت زمان اعتبار آنها موجب بروز مشكلاتي براي گمرك مي گرديد. اما با استفاده از سيستم آسيكودا پس از كدينگ مجوزها از طريق شماره تعرفه، كد مجوزهاي مربوط به آن تعرفه در اظهارنامه چاپ و صاحب كالا يا حق العمل كار ملزم به ارايه مجوزها مي شود. به علاوه، تغييرات احتمالي مجوزها را مي توان به راحتي به روز كرد و همواره آخرين اطلاعات را در اختيار داشت. با استفاده از قابليت هاي سيستم آسيكودا پس از محاسبه حقوق و عوارض گمركي اظهارنامه، در صورت وجود ارتباط الكترونيكي با بانك، وجوه محاسبه شده به طور خودكار از حساب بانكي صاحب كالا كسر و به حساب گمرك واريز مي شود. به اين ترتيب، مراجعه صاحب كالا به بانك و نقل و انتقال وجوه مربوط از جريان تشريفات ترخيص كالا حذف مي گردند. وجود يك رايانه و يك خط ارتباطي اين امكان را به وجود مي آورد كه حق العمل كاران بتوانند از دفتر كار خود در كوتاه ترين زمان ممكن كالاي خود را به گمرك اظهار و سپس جهت ترخيص آن اقدام نمايند.
با توجه به اينكه سيستم آسيكودا به صورت خودكار كليه شماره هاي عملياتي از قبيل شماره ثبت و شماره ارزيابي را تعيين و آنها را به صورت فهرست هاي جداگانه نگهداري مي كند، عملاً نياز به دفاتر سنتي مالي و آماري وجود ندارد و اين دفاتر از جريان چرخه عمليات گمركي حذف مي شود. در اين سيستم در پايان وقت اداري و يا هر نوبت كاري، گزارش هاي امور مالي انجام شده در آن روز و يا آن نوبت كاري دريافت مي شود.

انتخاب مسير
طرح نگار ضمن تسريع در عمليات ترخيص كالا، از جديدترين مفاهيم به كار گرفته شده در گمركات پيشرفته دنيا و فن آوري هاي اطلاعات، مانند انتخاب مسير اظهارنامه به صورت اتوماتيك )Selectivity( استفاده مي نمايد كه با ايجاد مسيرهاي قرمز، زرد و سبز جهت اظهارنامه ها، پردازش آنها به سرعت انجام مي شود. انتخاب مسير اظهارنامه كاملاً اتوماتيك بوده و به وسيله شاخص هاي محرمانه اي كه به وسيله كميته هاي خاصي در گمرك تعريف مي شوند، صورت مي گيرد. به اين ترتيب، اظهارنامه هاي كانال سبز بدون هيچگونه كنترلي، اظهارنامه هاي كانال زرد فقط با مشاهده اسناد، ترخيص مي شوند. ولي اظهارنامه هاي قرمز كه داراي ريسك بالا بوده و به وسيله سيستم انتخاب شده اند، به وسيله كارشناسان گمرك به دقت كنترل و ارزيابي مي گردند. در اين سيستم مي توان كالاها يا سازمان هايي كه معافيت و يا تسهيلاتي در مورد آنان اعمال مي شود را تعريف كرد تا سيستم به طور خودكار اين قبيل اظهارنامه ها را كنترل و به مسيرهاي مربوطه ارسال مي كند. به گزارش واحد اطلاعات و اخبار <اقتصاد ايران>، از سال 1997 تاكنون 41 گمرك در سراسر كشور به سيستم آسيكودا مجهز شده اند. تاكنون ميزان نفوذپذيري سيستم آسيكودا در عمليات گمركي 98 درصد براي واردات و 96 درصد براي صادرات بوده است. گفتني است، علاوه بر سيستم آسيكودا، هم اكنون سيستم انتخاب مسير ترخيص كالا، رويه مكانيزه تير، مانيفست الكترونيكي و اظهار از راه دور براي رويه هاي واردات و صادرات قطعي، واردات موقت، خروج موقت و مرجوعي، علمياتي و اجرايي مي شوند.